Depolarda Akü Şarj Alanları: Güvenlik, Verimlilik ve Doğru Teknoloji Seçimi
Modern depo ve lojistik operasyonlarında forkliftler, reach truck’lar, istif makineleri ve depo içi taşıma araçları büyük ölçüde elektrikli akü teknolojisine dayanmaktadır. Depolarda kullanılan elleçleme ekipmanlarının performansı, operasyonel akışın sürekliliğini doğrudan etkiler. Ancak çoğu işletme, bu ekipmanların seçimi kadar akü şarj alanlarının güvenli ve verimli tasarımının da depo verimliliğini doğrudan etkilediğini gözden kaçırıyor. Şarj alanı yerleşimi, kullanılan akü teknolojisi, mevzuat uyumu ve iş güvenliği uygulamaları; hem operasyonel maliyetleri hem de depo güvenliğini belirleyen kritik unsurlardır.
Bugün birçok şirket hala kurşun-asit bataryaları kullanırken, bazıları lityum-iyon teknolojisine geçiş yapıyor. Her iki batarya tipi farklı avantajlar, riskler ve sorumluluklar yaratır. Depo tasarımı, iş akışı ve maliyet optimizasyonu açısından doğru seçimi yapmak, lojistik depo performansı doğrudan etkiler.
Lityum-İyon ve Kurşun-Asit Aküler: Depoda Neyi Değiştiriyor?
Depolarda en yaygın iki teknoloji bulunur: kurşun-asit (sulu) aküler ve lityum-iyon aküler. Her ikisi de forklift kullanımına uygundur, ancak çalışma şekilleri ve şarj gereksinimleri tamamen farklıdır.
Kurşun-Asit Aküler:
- Şarj sırasında hidrojen gazı çıkarırlar. Bu nedenle özel bir havalandırılmış şarj odasına ihtiyaç duyarlar.
- Periyodik su ilavesi yapılır; bu bakım zaman ve işçilik gerektirir.
- Derin deşarjda kapasite hızla düşer, 8 saatlik bir vardiyada performans kaybı görülebilir.
- Maliyetleri düşüktür ancak enerji verimlilikleri zayıftır.
Lityum-İyon Aküler:
- Şarj sırasında gaz çıkışı olmaz, bu nedenle kapalı odada özel havalandırma zorunluluğu doğurmaz.
- Su ekleme, bakım, hücre kontrolü gibi işlemler gerektirmez.
- Fırsat şarjına çok uygundur; kahve molasında bile %10–20 arası dolabilir.
- Enerji verimliliği daha yüksektir; maliyeti yüksek olsa da toplam sahip olma maliyeti düşer.
24 Saatlik Operasyonda Akü Davranışı
Aşağıdaki grafik, üç vardiyalı bir depo operasyonunda lityum-iyon ile kurşun-asit akülerin şarj–deşarj davranışını karşılaştırıyor.
Görsel kaynak: https://www.jungheinrich.com.my/products/batteries-charging-technology/batteries/lithium-ion-batteries-553450
Gri çizgiyle gösterilen kurşun-asit akülerde, gün boyunca sürekli azalan bir şarj seviyesi görülür. Derin deşarja eğilimleri nedeniyle performansları vardiya ilerledikçe düşer ve operasyon sırasında kısa süreli şarjla toparlanmaları mümkün değildir; mutlaka uzun süreli, kesintisiz bir şarja ihtiyaç duyarlar. Bu da yedek akü bulundurma zorunluluğu, forklift değişimi ve operasyon kesintileri anlamına gelir. Buna karşılık sarı ve yeşil çizgilerle temsil edilen lityum-iyon aküler, vardiya içindeki kısa molalarda bile hızla şarj olabilir ve yüksek kapasitesini gün boyu korur. Performans düşüşü yaşanmadığı için operasyonlar kesintiye uğramaz ve ek yedek akü ihtiyacını tamamen ortadan kaldırır. Sonuç olarak, 24 saatlik yoğun depo operasyonlarında lityum-iyon aküler açık ara daha verimli bir çözüm sunar; molalarda hızla doldukları için vardiya sonunda hâlâ %90–100 seviyelerinde kalabilmeleri işletmelere büyük kapasite avantajı sağlar.
Peki Şarj Odası Nerede Olmalı?
Depolarda akü şarj alanının doğru planlanması hem güvenlik hem de operasyon verimliliği için kritiktir. Yanlış konumlandırılmış bir şarj alanı; ekipman trafiğini engeller, risk oluşturur ve toplam çalışma maliyetini artırır.
İdeal Şarj Alanı Yerleşimi:
- Depo içinde ana operasyon trafiğinden uzak,
- İnsan yoğunluğu düşük,
- Yanıcı malzemelerden ve tehlikeli atık alanlarından uzak,
- Forkliftlerin kolayca girip çıkabileceği bir noktada olmalıdır.
Kurşun-Asit: Hidrojen Gazı Nedeniyle Havalandırma Zorunluluğu
Kurşun-asit aküler şarj olurken az miktarda da olsa hidrojen gazı çıkarır.
Bu nedenle:
- İyi havalandırılan,
- İnsan trafiğinden uzak,
- Yangın ve patlayıcı ortamlardan bağımsız bir alan gerektirir.
Bu gaz kokusuz ve renksiz olduğundan standarda göre %4,1 oranına ulaştığında patlayıcı hale gelir. Bu nedenle Türkiye’deki Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik ve Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği şarj alanının havalandırılmış ve kıvılcım kaynaklarından izole edilmiş olmasını şart koşar.
Lityum-İyon: Kapalı Alan İçin Daha Güvenli
Modern lityum forklift aküleri:
- Gaz çıkarmadığı için özel bir havalandırma gerektirmez,
- “Fırsat şarjı” (opportunity charging) ile molalarda hızlıca şarj edilebilir,
- Gün içinde defalarca kısa şarj alabilir.
Bu yönüyle lityum-iyon, özellikle 3 vardiya çalışan depolarda operasyonel avantaj sağlar.
Bu nedeble, lityum makineler için şarj odası yerine şarj noktası konsepti daha uygundur.
Hangi Depolarda Hangi Akü Daha Mantıklı?
| Özellik | Kurşun-Asit | Lityum-İyon |
|---|---|---|
| Gaz çıkışı | Var (hidrojen) | Yok |
| Havalandırma | Zorunlu (doğal veya mekanik) | Normal depo havalandırması yeterli |
| Ex-proof ekipman | Gerektirir | Gerekmez |
| Su dolumu/bakım | Var | Yok |
| Yangın riski | Gaz + asit nedeniyle orta | Termal kaçak riski yönetilmeli |
| Şarj süresi | Uzun | Çok kısa |
| Vardiyalı çalışma | Yedek batarya gerekebilir | Tek batarya ile mümkün |
Yoğun 24 Saat Operasyon (3 vardiya) → Lityum-iyon: Çünkü vardiya aralarında fırsat şarjı ile kesintisiz çalışır; yedek akü ihtiyacı ortadan kalkar.
Orta Yoğunlukta Operasyon → Her ikisi de olur, ancak uzun dönem maliyeti lityum-iyonda düşer.
Düşük bütçeli tesisler → Kurşun-asit: başlangıç maliyeti düşük olduğundan hâlâ tercih edilir.
Neden Hâlâ Kurşun-Asit Kullanılıyor?
- İlk yatırım maliyeti çok düşük.
- Bazı sektörlerde forklift çalışma süresi kısa olduğu için avantaj sağlar.
- Bakım ve değiştirme süreçleri oturmuş durumda.
- Güvenlik regülasyonları bilindiği için tesisler mevcut düzeni korumayı tercih eder.
Ancak uzun vadede enerji verimliliği, işletme maliyetleri ve zaman kayıpları düşünüldüğünde lityum-iyon filolar lojistikte hızla standart hâline geliyor.
Depo Tasarımı ve Lojistik Performans Perspektifi: Neden Önemli?
Akü seçimi sadece teknik bir karar değildir; depo tasarımını, iş gücü planlamasını, enerji tüketimini ve güvenlik gerekliliklerini doğrudan etkiler.
Doğru bir danışmanlık yaklaşımı ile işletmeler:
- Şarj odası yerleşimini optimize eder,
- Enerji maliyetlerini düşürür,
- Makine parkurunun operasyonel kesintisizliğini artırır,
- Regülasyon uyumluluğunu garanti altına alır,
- Daha güvenli bir çalışma ortamı yaratır.
Depolarda Şarj Altyapısı Stratejik Bir Karardır
Elleçleme ekipmanlarınızın akü teknolojisi ve şarj altyapısı, depo verimliliğini belirleyen en kritik unsurlardan biridir.
Lityum-iyon teknolojisi büyük avantajlar sunsa da, doğru seçim operasyon yapınıza, vardiya düzeninize ve depo yerleşimine bağlıdır.
Profesyonel depo tasarımı ve lojistik danışmanlığı, bu kararların daha sağlam verilmesini sağlar.
